20/3/09

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ / ΑΓΙΟΥΡΒΕΔΑ / SHIVAGO

(ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΑΙΛΑΝΔΙΚΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΜΑΣΑΖ -ΜΕΡΟΣ Γ: ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ / ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ)

1. Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική (Traditional Chinese Medicine)

Η Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική (ΠΚΙ) αποτελείται από ένα σύνολο παραδοσιακών ιατρικών πρακτικών και μεθόδων με πλούσιο θεωρητικό υπόβαθρο, που έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαία Κίνα. Μέσα από τις θεραπευτικές πρακτικές της αντανακλά την κλασσική κινεζική σκέψη ότι η ζωή και η δραστηριότητα του μεμονωμένου ατόμου, καθώς και οι σωματικές και ψυχικές του λειτουργίες, συνδέονται με το περιβάλλον του σε ενιαίο, αλληλένδετο σύνολο. Αποδεκτή και διαδεδομένη στην καθημερινή ιατρική πράξη στην Ανατολική Ασία, θεωρείται εναλλακτικό ιατρικό σύστημα στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου, αν και με συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον.

Οι θεραπευτικοί κλάδοι της ΠΚΙ μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν θεραπεία μέσω βοτάνων, βελονισμό (acupuncture), ελεγχόμενη διατροφή / δίαιτα, μάλαξη και σωματικό χειρισμό (Tui Na και Shiatsu μασάζ), διαλογισμό και πνευματική άσκηση. Τα Qi Gong (Τσι-Κουνγκ) και Taijiquan συνιστούν επίσης κλάδους της ΠΚΙ.

Ο περίφημος Κίτρινος Αυτοκράτορας Huang Ti (2.698-2.596 π.χ.) θεωρείται ο θεμελιωτής της Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής. Έτσι, η θεωρία της έρχεται από ένα βάθος χρόνου σχεδόν 5.000 ετών, από τις ίδιες πηγές που αρδεύουν χιλιετηρίδες τώρα την Ταοϊστική και Βουδιστική σκέψη. θεμελιώνεται δε πάνω στην σχολαστική, λεπτολόγο παρατήρηση της φύσης, του κόσμου και του ανθρώπινου σώματος.

Οι κυριότερες επί μέρους θεωρίες της περιλαμβάνουν το Yin-Yang (Γιν Γιάνγκ), τη θεωρία των Πέντε Φάσεων (the Five Phases), τη θεωρία των Ζωτικών Ουσιών (Qi, Xue, Jinye, Jing, Shen), τη θεωρία των Καναλιών / Μεσημβρινών του ανθρώπινου σώματος (the human body Channel system) και τη θεωρία των Εσωτερικών Οργάνων (Zang Fu organ theory).

Η ΠΚΙ στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φιλοσοφική αντίληψη ότι το ανθρώπινο σώμα είναι ένα μικρό σύμπαν αποτελούμενο από σύνολο ολοκληρωμένων και πολύπλοκα διασυνδεδεμένων συστημάτων, τα οποία τείνουν να λειτουργούν σε ισορροπία έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η υγιής λειτουργία του ευρύτερου συνόλου. Έτσι, και σε αντίθεση με το δυτικό ιατρικό μοντέλο το οποίο διαιρεί το σώμα σε επιμέρους ανατομικές περιοχές και τμήματα, το κινεζικό μοντέλο επικεντρώνεται στην συνολική λειτουργία του σώματος, στοχεύοντας τόσο στην προφύλαξη και διατήρηση της ισορροπίας της (πρόληψη) όσο και στην αποκατάστασή της (θεραπεία).

2. Ayurveda

Η Αγιουρβέδα, η «επιστήμη της ζωής» (a-yus = ζωή, veda = επιστήμη, στα σανσκριτικά), συνιστά αρχαίο σύστημα ολιστικής ιατρικής, γέννημα του Βεδικού πολιτισμού της αρχαίας Ινδίας (περίπου 1.800 π.χ.) και των 4 ιερών κειμένων της Βέδα (και ειδικότερα της Atharvaveda) όπου και συσχετίζεται με θρησκευτικά και μυθολογικά στοιχεία. Χρησιμοποιήθηκε (και χρησιμοποιείται) εξελισσόμενο για αιώνες στην Ινδία και παραμένει επιδραστικό ιατρικό σύστημα στις χώρες της Νότιας Ασίας, ενώ καταχωρείται στις μορφές εναλλακτικής ιατρικής στις χώρες της Δύσης.

Τα αρχαιότερα κείμενα της Αγιουρβέδα εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της Ύστερης Βεδικής Περιόδου στην Ινδία – τα Sushruta Samhita (σανσκριτικά κείμενα χειρουργικής του 4-3ου π.χ. αιώνα) και Charaka Samhita (πολύτομο έργο παθολογίας στα σανσκριτικά του 5-4ου π.χ. αιώνα ) άσκησαν μεγάλη επίδραση στον τρόπο άσκησης της παραδοσιακής ιατρικής της εποχής.

Στην Αγιουρβεδική φιλοσοφία αναγνωρίζονται 5 θεμελιώδη στοιχεία: η γη, το νερό, η φωτιά, ο αέρας, ο ουρανός. αυτά συνιστούν το σύμπαν, του ανθρώπινου σώματος συμπεριλαμβανομένου.

Τα πέντε αυτά στοιχεία συνδυάζονται σε ζεύγη για να σχηματίσουν τρεις μη-στατικές δυνάμεις / επίπεδα ενέργειας που ονομάζονται Doshas («αυτό που αλλάζει»). Τα doshas κινούνται αενάως, ευρισκόμενα σε δυναμική ισορροπία μεταξύ τους, χαρακτηρίζουν με μοναδικό τρόπο κάθε ζωντανό πλάσμα και είναι απαραίτητα για τη γέννηση και τη διατήρηση της ζωής.

Τα 3 ενεργά doshas με τα στοιχεία που τους αντιστοιχούν (συνοπτικά) είναι τα: Vata (αέρας & ουρανός – αντιπροσωπεύει το πνεύμα), Pitta (φωτιά & νερό – αντιπροσωπεύει τη χολή) και Kapha (νερό & γη – αντιπροσωπεύει το φλέγμα).

Ο χυλός (λεμφικό υγρό που μεταφέρει λιπίδια από το λεπτό έντερο), το αίμα, οι μύες, το λίπος, τα οστά, ο μυελός και το σπέρμα είναι κατά την Αγιουρβέδα τα επτά κύρια δομικά στοιχεία του σώματος.

Η συνολική υγεία και ζωτικότητα αλλά και προδιάθεση για μακροζωία του κάθε ανθρώπου εξαρτάται από την διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των τριών doshas, τα οποία εδράζονται σε συγκεκριμένα όργανα και ιστούς του σώματος. Κάθε ανισορροπία μεταξύ των, προκαλεί νοσογόνες καταστάσεις και προβλήματα υγείας (νου, σώματος και ψυχής). Εν πολλοίς η ισορροπία των τριών doshas στηρίζεται στο «χτίσιμο» ενός υγιούς μεταβολικού συστήματος, με καλή πέψη και σωστή απέκκριση.

Η Αγιουρβέδα χρησιμοποιεί πολύ τις θεραπευτικές ιδιότητες φυτών και βοτάνων, καθώς και αρκετών ορυκτών, ενώ οι θεραπευτές της στην πορεία των αιώνων ανέπτυξαν σειρά παρεμβατικών και χειρουργικών μεθόδων και αντίστοιχων χειρουργικών οργάνων. Ασχολείται επίσης με την παιδιατρική, την ανοσολογία, την τοξικολογία και την σεξουαλική υγεία / επιθυμία. Εστιάζει πολύ στην σωματική άσκηση, τη σωστή διατροφή (υπάρχει ολόκληρο διατροφικό σύστημα), τη γιόγκα, το διαλογισμό και τη μάλαξη. Κάποιες από αυτές τις μεθόδους χρησιμοποιούνται αυτόνομα στα πλαίσια της συμπληρωματικής / εναλλακτικής ιατρικής στο δυτικό κόσμο.

3. Jivaka Kumar BhacchaShivaga Komarpaj, Chevaka Komarapat, Jivaka Komalaboat ή Shivago).

Ο περίφημος μοναχός / ιατρός Shivago, σύγχρονος του Βούδα (Ινδία, γύρω στο 500 π.χ. ), που αναγνωρίζεται σήμερα σαν ο άνθρωπος που επινόησε το ταϊλανδικό μασάζ, είναι γνωστός σαν «πατέρας της ιατρικής» στην ινδική ιστορία.

Από νεαρή ηλικία και όντας μοναχός, επέλεξε να σπουδάσει την ιατρική τέχνη του καιρού του θητεύοντας για χρόνια δίπλα σε σημαντικούς θεραπευτές και δασκάλους – ιατρική και θρησκεία εκείνα τα χρόνια ήταν σχεδόν ταυτόσημες έννοιες και άρρηκτα δεμένες με το μοναχισμό και τα μοναστική ζωή. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του άρχισε να ασκεί την ιατρική, χρησιμοποιώντας μεθόδους που πιστεύεται ότι ήταν συνδυασμός της αγιουρβεδικής (ινδικής), της κινεζικής και θιβετιανής παραδοσιακής ιατρικής. Υπήρξε μεγάλος γνώστης και δάσκαλος των θεραπευτικών ιδιοτήτων των φυτών και των ορυκτών, ενώ ανέπτυξε σε μεγάλο βαθμό τις τεχνικές θεραπευτικής μάλαξης - μια ιερή μέθοδο θεραπείας σύμφωνα με τη βουδιστική πίστη, η οποία συνδυαζόταν με κατάλληλη διατροφή και πνευματική άσκηση. Το ταϊλανδικό μασάζ λοιπόν δημιουργήθηκε σαν ανάγκη θεραπείας και ίασης ασθενειών παρά σαν μέσο χαλάρωσης και ηρεμίας.

Υπηρέτησε ως προσωπικός ιατρός του βασιλιά Magadha King Bimbisara, ενώ προσέφερε δωρεάν τις ιατρικές του υπηρεσίες σε πολλούς βουδιστές μοναχούς (ανάμεσά τους και ο Βούδας). Γρήγορα διακρίθηκε για το ήθος, το πνεύμα και τις ευρύτατες γνώσεις του, με αποτέλεσμα να καταστεί κεντρική φιγούρα στο βουδιστικό ιατρικό σύστημα και το όνομά του να μνημονεύεται με μεγάλο σεβασμό στα αρχαία βουδιστικά κείμενα.

Οι θεραπευτικές πρακτικές του καταγράφηκαν και κωδικοποιήθηκαν από σημαντικό αριθμό μαθητών και επιγόνων, οι οποίοι με τη σειρά τους μετέδωσαν τις γνώσεις του σε επόμενες γενεές θεραπευτών.

Με την διάδοση του Βουδισμού στο βασίλειο του Σιάμ (Ταϊλάνδη), κατά τον 3ο ή 2ο αιώνα π.χ., διαδόθηκαν και οι τεχνικές και του Chevaka Komarapat, για να εξελιχθούν με το πέρασμα των αιώνων και μετά από πολλές επιδράσεις σε αυτό που αναγνωρίζουμε σήμερα σαν Παραδοσιακό Ταϊλανδικό Μασάζ.

Οι σημερινοί θεραπευτές, πριν από κάθε συνεδρία, είθισται να αφιερώνουν λίγα λεπτά στην προσευχή και την τιμητική επίκληση του ονόματός του, ζητώντας έμπνευση και επιδιώκοντας πνευματική συγκέντρωση για την επικείμενη θεραπεία.

(Συνεχίζεται)

6/3/09

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΤΑΙΛΑΝΔΙΚΟΥ ΜΑΣΑΖ (ΜΕΡΟΣ B)

(Το πρώτο μέρος της Ιστορίας του Ταϊλανδικού Μασάζ αναρτήθηκε στις 26/2/09 και μπορείτε να το βρείτε στην Αρχειοθήκη του ιστοτόπου).

Δεν είναι όμως μόνο η προφορική παράδοση και γνώση που κράτησαν ζωντανή αυτή την θεραπευτική τέχνη δια μέσου των αιώνων. Η ανάγκη διατήρησης και λειτουργικής παράδοσής της στις επερχόμενες γενεές οδήγησαν τους μοναχούς στην καταγραφή της σε γλώσσα Pali, πάνω σε φύλλα φοινικιάς. Τα αρχεία που δημιουργήθηκαν φυλάσσονταν με ασφάλεια στην παλιά πρωτεύουσα της χώρας Ayutthya, λίγο βορειότερα της σημερινής Μπανγκόκ, όπου και τιμούνταν σαν ιερά κείμενα, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος της πνευματικής και θρησκευτικής παράδοσης του ταϊλανδικού πολιτισμού.

Δυστυχώς μόνο σπαράγματα των πολύτιμων αυτών καταγραφών επιβίωσαν από την καταστρεπτική εισβολή των στρατευμάτων της Μπούρμα και την λεηλασία της πρωτεύουσας το 1767. Τα υπολείμματα αυτά χρησιμοποίησε ο βασιλιάς Rama III το 1832 για τη δημιουργία των περίφημων επιγραφών στο ναό του Phra Chetuphon (Wat Pho6) στην Μπανγκόκ. Εκεί ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει 60 λεπτομερείς παραστάσεις σκαλισμένες σε πέτρα, 30 εκ των οποίων απεικονίζουν το πρόσθιο μέρος του σώματος και 30 το οπίσθιο. Στις φιγούρες αυτές, τα σημεία θεραπείας σημειώνονται κατά μήκος των διαφορετικών γραμμών ενέργειας (Sen lines7) που συνιστούν τη βάση της θεωρίας του ταϊλανδικού μασάζ.

Φτάνοντας στο 1661, συναντούμε την πρώτη επίσημη αναφορά στο ταϊλανδικό μασάζ, σε μνημόνιο του Γάλλου ακολούθου στην πρωτεύουσα Ayutthia, Simon de Loubere.

Στους αιώνες που ακολούθησαν, την τέχνη του μασάζ συνέχιζαν να ασκούν οι βουδιστές μοναχοί στα μοναστήρια αλλά και οι απλοί άνθρωποι στο οικογενειακό τους περιβάλλον, για λόγους ξεκούρασης, πρόληψης και θεραπείας. Μολοντούτο, με την χρηματοδότηση και ανάπτυξη ενός σύγχρονου συστήματος υγείας από την κυβέρνηση το 2ο μισό του 20ου αιώνα, ο ρόλος που έπαιζαν τα μοναστήρια στην παροχή ιατρικής μέριμνας και φροντίδας αποδυναμώθηκε και αμφισβητήθηκε. Η επικέντρωση σε ιατρικές πρακτικές καθιερωμένες στη Δύση, που θεμελιώνουν την θεραπευτική παρέμβαση στη χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων, οδήγησε στον περιορισμό του παραδοσιακού μασάζ (και ευρύτερα της παραδοσιακής ταϊλανδικής ιατρικής) και την "περιθωριοποίησή" του σαν τρόπου θεραπευτικής αγωγής.

Το 1962 ο πρώτος διευθυντής της Σχολής Παραδοσιακής Ιατρικής του ναού του Wat Po εγκαινίασε το τμήμα μασάζ, προσκαλώντας θεραπευτές από διάφορες περιοχές της χώρας να διδάξουν εκεί την τέχνη τους. Η λειτουργία όμως της σχολής δεν ήταν αρκετή για να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων, σε ένα εχθρικό για την παραδοσιακή μάλαξη περιβάλλον: στα μέσα της δεκαετίας του 1980 το ταϊλανδικό μασάζ έμοιαζε με τέχνη που αργοπεθαίνει, εκτοπισμένο από την ανάπτυξη της δυτικής ιατρικής αλλά και δυσφημισμένο από την πρακτική χιλιάδων γυναικών που χρησιμοποιώντας το όνομά του, προσέφεραν υπηρεσίες αγοραίου έρωτα στην ραγδαία αναπτυσσόμενη τουριστική βιομηχανία της χώρας. Πλήθαιναν επίσης και οι μη καταρτισμένοι μασέρ που, με στόχο ένα γρήγορο κέρδος, προσέφεραν ένα πρόχειρο, χαμηλού επιπέδου μασάζ στις παραλίες και σε μεγάλα τουριστικά κέντρα, σε επισκέπτες που έρχονταν από τα πέρατα του κόσμου μη γνωρίζοντας τίποτα για την τέχνη αυτή.

Φτάνοντας όμως στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 η εικόνα άρχισε να αλλάζει δραστικά. Η πολύτιμη γνώση και πληροφορία που έφτανε από την Ταϊλάνδη και άλλες ασιατικές χώρες μέσα από την ανάπτυξη του ταξιδιωτικού τουρισμού, καθώς και η αλματώδης αύξηση ψυχοσωματικών νόσων στον δυτικό κόσμο με τον ολοένα πιεστικότερο τρόπο ζωής, οδήγησαν σε αναγέννηση του ενδιαφέροντος για τις εναλλακτικές παραδοσιακές θεραπείες της Ανατολής. Το ενδιαφέρον αναθερμάνθηκε και στην ίδια την Ταϊλάνδη, όπου πλήθυναν οι σχολές παραδοσιακής μάλαξης υπό την αιγίδα του υπουργείου παιδείας. Ξαφνικά πολλοί επαγγελματίες της υγείας, ανάμεσά τους ιατροί, νοσοκόμοι, φυσιοθεραπευτές, οστεοπαθητικοί και μασέρ, καθώς και άνθρωποι με υπόβαθρο και γνώσεις στην γιόγκα και τον διαλογισμό, άρχισαν να επισκέπτονται την Ταϊλάνδη για να συμπληρώσουν και να εμπλουτίσουν γνώσεις, τεχνικές και θεραπευτικές πρακτικές μέσω της εκπαίδευσής τους στο παραδοσιακό μασάζ.

Έτσι το ταϊλανδικό μασάζ άρχισε να γίνεται γνωστό και δημοφιλές στις χώρες της Δύσης σαν ένας μοναδικός τρόπος χαλάρωσης και ηρεμίας αλλά και σαν εξαιρετική συμπληρωματική θεραπευτική πρακτική. Έγκυρες και αναγνωρισμένες σχολές ξεκίνησαν τη λειτουργία τους σε Ευρώπη και Αμερική, οδηγώντας στην δραστηριοποίηση νέων, καταρτισμένων μασέρ-θεραπευτών και δασκάλων. Με την περαιτέρω ανάπτυξή τους οι σχολές αυτές άρχισαν να λειτουργούν και σαν πρεσβευτές της κουλτούρας, την παράδοσης και των πνευματικών αξιών ενός αρχαίου και γοητευτικού πολιτισμού.

Σήμερα, το παραδοσιακό ταϊλανδικό μασάζ εξακολουθεί να διδάσκεται και να ασκείται σε πολλούς βουδιστικούς ναούς και ειδικές σχολές σε όλη την Ταϊλάνδη. Οι γνωστότεροι ναοί στη περιοχή της Μπανγκόκ είναι οι Wat Mahataat, Wat Parinayok, Wat Sampraya, και Wat Pho, ενώ κάποιοι από τους καλύτερους δασκάλους διδάσκουν την τέχνη τους στην πόλη της Chiang Mai, στη Βόρεια Ταϊλάνδη.

(Θα ακολουθήσει ανάρτηση με Σημειώσεις / Παραπομπές).